Hayatı Kaçırıyorum Hissi | Engellenme, Çatışma ve Sıkışmışlık

Hayalini kurduğumuz hayat ile yaşadığımız hayat arasındaki fark; engellenme düşüncesi, içsel çatışma ve sıkışmışlık olarak açığa çıkıp bizi ziyadesiyle mutsuz edebilir. Özellikle de kabullenemediğimiz veya “neden kabulleneyim ki?” dediğimiz durumlarda… Bunları kısaca açıklamadan önce soruyorum: Hayatı yakalama cesaretimiz var mı?

Hayatı Kaçırma Hissi 

Bu hissin uyuyunca geçecek türden bir his olmadığını belirterek başlamak istiyorum. Pazarlamacılar bile bir şeyleri kaçırma korkusu yaratıp satış baskısı yaparlar. Bilirsiniz işte “indirim fırsatını kaçırma” gibi söylemler pek yaygındır. Bir içerik pazarlama uzmanı olarak işe yaradığını da söylemeliyim.

Anlayacağınız, bir şeyleri kaçırdığınızı düşünüyorsanız bununla yaşamak elbette zor olacaktır. Peki, “hayatı kaçırıyorum” hissi neden veya nasıl gelişir? 

Bunun onlarca farklı sebebi olabilir. En basitinden sosyal medyadaki yalan dünyalara sürekli maruz kalmak, kendi hayatımızı sorgulamamıza sebep olabiliyor. Fakat potansiyelinin farkında olan bireyler için mesele bu kadar basit değildir.

Örneğin belirli bir yaşa geldikten sonra geçmişteki tercihlerinin hatalı olduğunu fark edenler, bir şekilde bu hataları düzeltmek isteyebilirler. Düzeltme çabası ise bazen sıkışmış hissetmemize sebep olur çünkü geç kaldığımızı ve artık engellendiğimizi düşünebiliriz.

Engellenme Nedir?

İstek, ihtiyaç veya dürtülerin tatmin edilmesinin (hedefimize ulaşmamızın) önlenmesine engellenme denir. Bunlar kendi kendimize koyduğumuz engeller olabileceği gibi, içerisinde bulunduğumuz durumun, düzenin veya kurumun koyduğu engeller de olabilir. Bazen işimiz bazen eşimiz bile olabilir.

Bu kısmı detaylandırmadan önce psikologların verdiği şu bilgiyi paylaşmak istiyorum: Engellenme bireyde hayal kırıklığı, öfke, kaygı, yılgınlık ve üzüntülere neden olur. Hâl böyleyken engelleri kaldırma isteğimizden doğan bir içsel çatışma başlar. 

Çatışma Nedir?

Bireyin iki farklı istek, duygu veya düşünce karşısında birini seçememesi durumuna çatışma denir. Örneğin kendinizi Ege’de, bahçeli bir evde, sakin bir hayata ait hissederken, kariyerinizden vazgeçemediğiniz için İstanbul’da yaşamak zorunda hissetmeniz ve İstanbul’da yaşamanın size her gün ızdırap vermesi gibi.

Ya da genç yaşta evlenip otuzu devirdikten sonra, evliliğinizde sorun olmasa bile aslında evliliğe ait olmadığınızı düşünmek ya da fark etmek gibi. Bu ve benzeri durumlar bizi bir seçim yapmaya zorlar. Şayet durumlardan birini kabullenebilirseniz veya ikisini de aynı anda elde edebiliyorsanız çatışma yaşamazsınız. Bu imkana sahip değilseniz çatışmadan doğan mutsuzluk devam eder. 

Bazı seçimleri yapmak hiç de kolay olmadığı için veya seçim yapmak zorunda kalmak istemediğimiz için içsel gerilim, huzursuzluk ve hatta saldırganlık şeklinde açığa çıkan duygularımız, çevremizin dikkatini çekebilir. 

Dertleşmek istediğinizde ise “ohoo sen hem ayranım dökülmesin hem g*tüm s**ilmesin istiyorsun” minvalinde cevaplar alabilirsiniz. Oysa bu durum (çatışma) ucuz bir alaycılığa konu olacak kadar basit bir problem değildir. Bununla birlikte, insanın geliştikçe çatışmalar yaşaması kadar olağan başka bir şey yoktur bence. Bunu da bir anımla ve psikolojik bir teoriyle açıklayacağım.           

Fakirin Karnı Doyunca Sırtı Üşürmüş

Bir defasında eşim bana şunu söyledi: “Sen, ekonomik özgürlüğünü yarattıktan sonra hayatı daha fazla sorgulamaya ve daha fazla bunalım yaşamaya başladın” 

Evet, haklıydı. Bu durumu anlatan ve yukarıdaki ata sözünden türetilmiş absürt bir deyim de var: Fakirin karnı doyunca s*ki kalkarmış. 

Atasözleri gibi deyimler de birçok kez yerinde kullanılır ama benim tarzım daha çok bilimsel yaklaşımları ele almaktır. Baktığım zaman Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi, bu atasözünü ve kendisinden türeyen argo deyimi destekler nitelikte. 

İhtiyaçlar hiyerarşisini yeniden anlatmayayım ama kısaca neyi savunduğunu hatırlatayım: 

Maslow, bireyin önce en temel ihtiyaçlarına (yemek, güvenlik, barınma vs) odaklandığını savunur ve bu ihtiyaçları beş basamakla açıklar. Temelden çatıya doğru her bir ihtiyaç giderildiğinde birey yeni ihtiyaçlarını fark eder ve gidermek ister. En sonunda kendini tamamlamış olur.

Dolayısıyla eşim de haklıydı. Elbette ekonomik problemlerle boğuşurken hayattan ne istediğimi veya nereye ait olduğumu düşünecek lüksüm yoktu. Fakat artık var. İnsan farkına vardığı durumu veya öğrendiği bilgiyi, kalan hayatında yok sayamaz.

Özellikle de potansiyelinin farkında olan bireyler için bu durumla başa çıkmak oldukça güçtür. Yapabilme gücün, becerin, donanımın var; istiyorsun ama engeller var. Bu durumda birey çatışma yaşayabilir ve “hayatı kaçırıyorum” düşüncesiyle bunalıma girebilir. 

Neden Tercih Yapamıyoruz? 

Yukarıda verdiğim örnekler üzerinden devam edelim. Bir kariyeri ve düzeni yaratmak için yıllarca emek verip sonra tüm bu emekleri yok saymak oldukça güçtür. Belki güzel sanatlar okumamız gerekirken toplumun daha fazla önemsediği bölümlerden birini seçmiş ve artık bir hukukçu olmuş olabiliriz. Hukukçu olmaya alışmış da olabilir. Hatta bu mesleği sevmiş de olabiliriz. Böyle bir durumda, radikal bir karar alıp meslek değiştirmek elbette kolay değil. 

Diğer örneği tartışacak olursak: Gençken sevdiğimiz biriyle, heyecan içerisinde evlenmiş olabiliriz. Sevdiğimiz insanı halen daha çok seviyor da olabiliriz. Fakat öte yandan evliliğin getirdiği sorumluluklar ve kurallar, yaşamak istediğimiz hayatın önünde koca bir engel olabilir. 

Böyle bir durumda boşanmayı tercih etmek elbette kolay bir seçim değildir. Her şeyden önce eşinizi seviyorsunuzdur.

Benzer bir durum anne-babamız için de geçerlidir. Yetişkin bir birey olmanıza rağmen anne babanız hayatınıza müdahale ediyorsa, onları değiştiremeyeceğinizi biliyorsanız ve size adeta ayak bağı olduklarını görüyorsanız ailenizi bir çırpıda silebilir misiniz? Çoğu kez yapamazsınız çünkü seviyorsunuz.

Hem aile bağlarınızı korumak hem de özgürlüğünüzden taviz vermemek istersiniz. Fakat bu ikisi her zaman aynı anda mümkün olmayabilir.

Dolayısıyla bu durumu ancak şöyle özetleyebilirim: Bizler bağlarımızdan kopmak istemeyebiliriz. Köklerimizi seviyor olabiliriz. Hiç olmasalardı böyle bir sevgi de oluşmazdı ve sadece özgürlüğümüzle baş başa kalırdık fakat varlar. Zaman içerisinde sevdik onları.

Sorun şu ki onları sevdiğimiz kadar özgürlüğümüzü de seviyoruz.

Mesela ben bu yazıyı çok daha özgürce yazabilirdim ama ben ne zaman özgürce yazsam çevremden birilerinin kalbi kırılıyor diye baskı altındayım ve en sevdiğim şeyden (ifade özgürlüğümden) bir miktar taviz vermek zorunda kalıyorum. Oysa sadece kendimden sorumlu bir yazar da olabilirdim değil mi?

Hayatı Kaçırma Korkusu Nasıl Geçer

Bu konuyu, karakterler üzerinden işleyip öyküleştirdiğim romanım, Çıkmam Lazım Hayat Kaçıyor‘u mutlaka okumanızı öneririm. İnternetteki yorumları incelediğinizde birçok okurun sıkışmışlık hissinden kurtulmasına yardımcı olduğunu göreceksiniz.

Konumuza dönecek olursak, yukarıdaki sebeplerle sıkışmışlık yaşadığımız böylesi durumlarda genellikle birilerini suçlarız. Belki haklıyızdır. Gerçekten de yaşadığımız huzursuzluğun sorumluları vardır. Nitekim suçluyu tespit etmek, suçlamak veya sitem etmek çözüm değildir. Sadece tespittir. Peki, çözüm ne? Şimdi onu açıklıyorum naçizane:

Bu durumun iki farklı çözümü var. İkisi de sağlıklı çözümler fakat hepimiz eşit şartlara sahip olmadığımız için, hangisini uygulayacağımız da bize kalmış. Elbette her seçimin kendi içerisinde zorlukları olacağını unutmamalıyız. Çözümler:

1. Kabule Geçmek
2. Konfor Alanından Çıkmak

Sağlıklı Bir Şekilde Kabule Geçmek Nedir?

Kendi gerçeklerimizi kabullenip onlara rağmen huzurlu olmanın yollarını aramaktır. Örneğin ülkemizin ekonomisi kötüyse her gün ekonomiden şikayet edip tabiri caizse “ağlayarak” koca ülkenin ekonomisini değiştiremeyeceğimizi kabul etmek gerekir. Eleştirmeyelim, demiyorum dikkat edin. Gerçeği gördük, eleştirimizi yaptık, şimdi sırada “mevcut şartlar altında ben ne yapabilirim?” sorusuna yanıt aramak olmalı. Bu örneği diğer örneklerle birleştirebilirsiniz. Mutsuz bir evliliğim var fakat çeşitli nedenlerle boşanamıyorum. Öyleyse mutsuz evliliğime rağmen nasıl huzuru bulabilirim?

İpucu: Yarın o evliliği sonlandıracak imkanlara sahip olmak için bugün harekete geçmek ve bu hedef doğrultusunda çabalamak, seçeneklerden yalnızca bir tanesi olabilir. Başka bir çözüm: Kabul, evliliğimde sorunlar var ve bu sorunları onarabilir miyiz? Denemek lazım. Belki çift terapisi belki karşılıklı uzlaşma hali…

Demek istediğim: Problemin varlığını kabul etmemiz önemli. Problemin ağlamakla geçmeyeceğini kabul etmemiz de önemli. Konfor alanımızı terk edemiyorsak mevcut alanı nasıl daha konforlu hale getirecebileceğimizi düşünmek de bir o kadar önemli. Elimizden geleni yaptığımız halde işin içinden çıkamıyorsak geriye ikinci seçenek kalıyor.

Sağlıklı Bir Şekilde Konfor Alanından Çıkmak Nedir?

Kontrolcülüğü bırakıp hayatın sürprizlerine, değişime ve yeniliğe açık olmakdır. Elbette “Kara Murat benim!” nidalarıyla bir yola çıkmaktan veya kişisel gelişim şarlatanları gibi yalnızca inanmanın yeterli olacağından bahsetmiyorum. Neyi neye tercih ettiğimizi hatırlayalım istiyorum. Konfor alanında kalmak kolayımıza geldiği için tercih ediyor olabilir miyiz? Aslında kolayı tercih etmek hiç de mantıksız değildir. Öte yandan kolay zannettiğimiz tercihin aslında en zor tercih olduğunun farkında mıyız? Çünkü belirsizlikten korktuğumuz için katlanmayı tercih ettiğimiz hayat, sıkışmışlık olarak karşımıza çıkar ve birinci çözüm işe yaramıyorsa asla yakamızı bırakmaz. Bununla yaşamaktan daha zor ne olabilir.

Şu endişeyi de anlıyorum: Tamam huzursuzum ama konfor alanımdan çıktığımda ya daha huzursuz olursam? Peki, sevgili okur, sürekli aynı şeyleri deneyip farklı sonuçlar beklemek ne kadar mantıksızsa hiçbir şey yapmadan bir şeylerin değişmesini beklemek de o kadar mantıksız değil midir?
Şimdi kendi deneyimlerimden bahsedeyim. Ben, evliliğimde ciddi problemler olmasa da kendimi o evliliğe ait hissetmediğim için konfor alanımdan çıkma cesareti gösterdim. Elbette maddi-manevi kayıplarım oldu. Üstelik telafi etmesi kolay kayıplar da değildi. Peki şimdi huzurlu muyum? Sadece şimdi değil; boşandığım günden itibaren öylesine huzurluyum ki her gün “iyi ki” demekten kendimi alamıyorum. Benzer bir örneği 2016 yılında yaşamıştım. Pazarlama üzerine iyi bir kariyere sahip olmama rağmen yaptığım iş beni tatmin etmiyordu. Her geçen gün çekilmez hale geliyordu. İlkokul üçüncü sınıftan beri yazan-çizen biri olarak, bunlardan birinin beni mutlu edeceğini biliyordum.

Birgün mevcut işimi, o an maddi-manevi imkanları çok daha kısıtlı olan bir işle değiştirip, başka firmada içerik yazarı olarak işe başladım. Şimdi ne diyorum biliyor musunuz? İyi ki! Artık mesleki alanda da çok daha huzurluyum.
Biliyorum; başardıktan sonra konuşması kolay oluyor. Henüz konfor alanından çıkamayanlar için durumların ne kadar karışık ve zor olduğunu da biliyorum. Fakat insan psikolojisine olan merakıma, araştırmalarıma ve bizzat kendi deneyimlerime dayanarak şunu hatırlatmayı da faydalı buluyorum: Ortada huzursuzluk veren bir problem varsa önce problemin varlığını kabul etmeli. Her şeyin bir bedeli olduğu gibi, huzurun da bir bedeli olduğunu kabul etmeli. Madem bedel ödemek gerekiyor, ya o bedeli ödemeli ya da ağlamaya bir son verip mevcut şartlarda huzurlu olmanın yolu aranmalı. Keza şikayet etmek, bizimle aynı acıları yaşayan birilerini bulup yalnız olmadığımızı düşünmek, ağlamak, hep birlikte ağlamak veya birilerini suçlamak hiçbir sorunu çözmüyor, çözmeyecek.

Tercih bizim. Tercih sizin. Tercih senin; sevgili okur.